Tuesday 25 September 2012

Naskah Dharma Wecana SAD KERTIH


Naskah Dharma Wacana
“OM SWASTYASTU”
Inggih ratu ida dane sane wangiang titiang, pemekas ring panureksa sane dahat kusumayang titiang, para penodya, pemilet, taler para yowana sane banget tresna sihin titiang. Ring galahe sane becik puniki titiang rumasa garjita ring manah, riantukan presida kacunduk ring ida dane sareng sami. Sane mangkin titiang jagi ngaturang Dharma Wecana ngenenin indik pemargin pakerti yadnya “SAD KERTIH”

Inggih ratu ida dane sareng sami sane wangiang titiang, wawasan pewangunan jagat baline sampun kesungkemin tur sampun kaunggahang ri sejeroning peraturan daerah, inggih punika pewangunan sane nganggen dasar wawasan budaya. Sane kebaos pewangunan sane nganggen dasar wawasan budaya inggih punika kacihnayang antuk patitis pikayun utawi konsep Tri Hita Karana. Tri Hita Karana punika kepah dados tiga, inggih punika: Parahyangan, Pawongan, Palemahan. Sajeroning pewangunan i manusa utawi pawongan punika sane dados bobot utamannyane sane prasida jagi ngewangun kesukertan jagat. Santukan Tri Hita Karana punika sukseman nyane wantah tetiga sane ngawinan i manusa ngemangguhang kesukertan minakadi: ubungan i manusa majeng ring ida sang hyang widi wasa sane kebaos parahyangan, hubungan i manusa sareng i manusa sane kebaos pawongan, taler ubungan i manusa sareng alam lingkungan nyane sane kebaos palemahan.
Inggih ratu ida dane sareng sami sane kusumayang titiang, yening jagat baline puniki ubungan titiang ring tatwa Tri Hita Karana palemahan punika wantah jagat baline, pawongan punika wantah krama baline, taler parahyangan punika nenten je tios wantah pura-pura sane wenten ring Bali, minakadi pura dang kayangan, pura sad kayangan, pura kayangan jagat, miwah sane tiosan.
Ri tepengan puniki titiang nenten je jagi nelatarang paindikan pewangunan parahyangan, sake wanten sapunapi sepatut nyane krame baline ngewangun paiketan majeng ring ida sang hyang widi wasa mangda prasida ngamolihang kasukertan jagat baline. Krama baline patut nyihnayang rasa bakti majeng ring ida sang hyang widi wasa, sane megenah ring kayangan jagat manut prabawan nyane soang-soang meserane antuk yadnya. Ring sajeroning ngewangun yadnya, munggah ring purana bali, wenten sane kebaos Sad Kertih, inggih punika: ngenenin indik pemargin pakerti yadnya, minakadi:
1)      Atma kertih
Yadnya punika tetujone upakara majeng ring sang hyang atma minakadi upakara ngaben, memukur, miwah sane tiosan.
2)      Danu kertih
Yadnya punika tetujone upakara palemahan minakadi upakara mendak tirta, mepulang pakelem ring danu, ring sawah, ring pabian.
3)      Samudra kertih
Tetujon upakara yadnya puniki kasegara sajeroning upakara nangluk merana.
4)      Wana kertih
Tatujon upakara puniki wantah ngerahayuang alas, gunung, miwah sarwa tumbuh wantah entik-entikan sajeroning upakara mepulang pakelem ke gunung, menangguh agung, ngeraksakin, miwah sane lianan.
5)      Jagat kertih
Tetujon karya puniki wantah upakara pabersihan palemahan antuk ngewetuang upakara tawur,  caru merebu bumi, miwah sane tiosan
6)      Yama kertih
Upakara puniki merupa upakara manusa yadnya ngemargiang upakara dharma kauripan nganutin guru sastra ngawit saking upakara magedong-gedongan, upakara kepus pungsed, upakara abulan pitung rahina, telung bulanan, ngotonin, mepandes, pewiwahan, miwah sane tiosan.
      Selanturnyane jaging aturang titiang sinalih tunggal saking bacakan sad kertih inggih punika indikYAMA KERTIH” sane mamurdha sesuduk pemargin upakara mepandes sane pinaka pahan saking upakara manusa yadnya. Upakara manusa yadnya suksmanyane wantah swadarmaning utawi kepatutan sang mang jadma nyuciang angga premana. Merupa sinalih tunggal utsaha, mangda sajeroning kahuripanyane riwekas, mresidayang jagi ngeret indria utawi wisaye. Mecikang karma wesana sane riin miwah sane kemargiang mangkin.
      Sane patut kasuciang utawi kabersihin manut slokane sane kesinahang sajeroning silakrama minakadi :
                  Adbhir gatrani cudhyani
                  Manah satyena cudhyanti
                  Widyatopobhyam bhrtatma
                  Budhir jnanena cudhyanti
                              Angga sarira kabersihin antuk toya
                              Pikayun kebersihan antuk kejujuran kayun
                              Premana kabersihin antuk daging sastra miwah tapa
                              Budhi kebersihin antuk kewicaksanayan
            Yening punika prasida kemargiang, sinah sang dumadi mrasidayang jagi ngeret indriya, mecikang karme wesana sane riin, ngruruh kauripan sane pari purna. Napi mawinan i rage  patut mersihin utawi nyuciang angga premana i ragene? Santukan kebaosang ring sejeroning sastra,  kocap sang dumadi dados jadma kekuasa olih “Tri Guna Sakti” minakadi: satwam, rajas, tamas.
-          Guna satwam ngewetuang pretingkah becik, degdeg, jujur, wicaksana, miwah kaluihan.
-          Guna rajas ngewetuang parilaksana gangsaran tindak kirang naya, mepretingkah sekadi i kunang-kunang anarung sasih, ring asapunapine mapikayun mangde mresidayang mapikayun sane nenten manut ring kemampuannyane.
-          Guna tamas ngewetuang parilaksana mayus, males, setata mapikayun mangde “sepi ing gawe rame ing pamrih” tegesnyane akidik ipun mekarya mangde ageng pikolihnyane. sapunika pamurtian I guna tamas.
Sapunika kesaktian I Tri Guna ngeliput i manusa, selanturnyane i guna rajas miwah guna tamas ngewetuang pretingkag sane nenten becik, sane kebaos “ SAD RIPU”. Minakadi : kama, lobha, kroda, mada, moha, matsaria.
            Kama setata ngulurin indria.
            Lobha setata merasa ring padewekan kirang.
            Kroda setata medua kayun bendu utawi gedeg.
            Mada setata nyape kadi aku.
            Moha setata ngewetuang kayun bingung.
            Matsaria setata medua kayun iri ati.
Punika sane merupa meseh i manusa sane dahat mawisesa. Kebaosang ring kekawin Ramayana.
            Ragadi musuh maparo
            Ring ati ye tongguania tan madoh ring awak
Wiakti wantah meseh i ragene tampek pisan ring sikian i ragene, genahnyane wantah ring ati nenten doh ring padewekan. Sane kebaos meseh irika wantah “ sad ripu” sekadi sane aturang titiang ring ajeng.
Indike punika sajeroning agama Hindu ring Bali kawentenang upekara mepandes. Nem-nem gigine utawi untune sane kapotong sane magenah duuran minakadi untu ring ajeng patpat miwah taring malih kekalih.
 Punika pinaka pralambang i manusa jagi neptepin ‘ sad ripune” sane nguasa deweknyane mangde mresidayang i budi tatwa ngaonang i rajas tamas.
Inggih  ida dane sareng sami sane wangiang titiang, wantah asapunika indik sesuduk pemargin upakara mepandes, sajeroning upakara mepandes wenten tingkatan upakaranyane minakadi wenten sane alit, wenten sane madya, taler wenten sane ageng. Kewanten suksmanyane punika pateh wantah sane metiosang uperengganyane.
Sane kepuja sajeroning upakara mepandes “ ida sang hyang widi wasa” sane meprabawa ida sang hyang ananga, sane kaping kalih meprabawa sang hyang semara, miwah sane kaping tiga meprabawa sang kama dewa saha saktinnyane soang-soang. Ida kapuja kekaryanin linggih antuk bambu gading mekereb mewarna kuning, taler ketambehin antuk sesajen teteg katur ring ida sang hyang widyadara-widyadari.
Sajeroning upakara mepandes lumbrah taler sekadi budaya ring bali keiringin antuk gegitan sane merupa kidung tantri miwah malat.
Inggih ida dane sareng sami sane kusumayang titian, yening cutetang titiang bebaosan indik sesuduk pemargin upakara mepandes inggih punika :
1.      Upakara mepandes punika wantah sinalih tunggal upakara manusa yadnya sane ngeranjing ring upakara YAMA KERTIH pinaka pahan saking bacakan SAD KERTIH.
2.      Tetujon upakara mepandes punika wantah neptepin I TRI GUNA SAKTI miwah SAD RIPU sane nguaseyang I manusa, kecihneyang antuk motong untune nem-nem sane megenah duuran, punika pinaka prelambang I manusa jagi neptepin I SAD RIPU.
Inggih ratu ida dane sareng sami sane wangiang titiang, wantah asapunika presida antuk titiang ngaturang atur amatra ngenenin indik “sesuduk upakara mepandes”  sane pinaka pahan saking yama kertih. Dumadak je wenten pikenoh ipun menawi wenten atur titiang sane nenten manggeh ring arsa titiang nunas majeng ring ida dane sareng sami
“ jukut kangkung mesambel sere, sekar alit ring kuping gajah”
“kirang langkung titiang nunas ampura, titiang alit kari melajah”
Makewesananing atur puputang titiang antuk parame shanti
 “ OM SHANTI SHANTI SHANTI OM”


















Oleh: I Dewa Ketut Artha Saputra

1 comment:

  1. Casino Finder - New York City - MapyRO
    Find casinos in 구리 출장안마 New 김제 출장샵 York City with a detailed casino directory. 여주 출장마사지 New York State Gaming Commission has 군포 출장안마 approved the development of casino gaming near New York 태백 출장마사지

    ReplyDelete