Naskah
Dharma Wacana
“OM SWASTYASTU”
Inggih ratu ida dane sane wangiang titiang, pemekas
ring panureksa sane dahat kusumayang titiang, para penodya, pemilet, taler para
yowana sane banget tresna sihin titiang. Ring galahe sane becik puniki titiang
rumasa garjita ring manah, riantukan presida kacunduk ring ida dane sareng
sami. Sane mangkin titiang jagi ngaturang Dharma Wecana ngenenin indik pemargin
pakerti yadnya “SAD KERTIH”
Inggih ratu ida dane
sareng sami sane wangiang titiang, wawasan pewangunan jagat baline sampun
kesungkemin tur sampun kaunggahang ri sejeroning peraturan daerah, inggih punika
pewangunan sane nganggen dasar wawasan budaya. Sane kebaos pewangunan sane
nganggen dasar wawasan budaya inggih punika kacihnayang antuk patitis pikayun
utawi konsep Tri Hita Karana. Tri Hita Karana punika kepah dados tiga, inggih
punika: Parahyangan, Pawongan, Palemahan.
Sajeroning pewangunan i manusa utawi pawongan punika sane dados bobot
utamannyane sane prasida jagi ngewangun kesukertan jagat. Santukan Tri Hita
Karana punika sukseman nyane wantah tetiga sane ngawinan i manusa ngemangguhang
kesukertan minakadi: ubungan i manusa majeng ring ida sang hyang widi wasa sane
kebaos parahyangan, hubungan i manusa sareng i manusa sane kebaos pawongan,
taler ubungan i manusa sareng alam lingkungan nyane sane kebaos palemahan.
Inggih ratu ida dane
sareng sami sane kusumayang titiang, yening jagat baline puniki ubungan titiang
ring tatwa Tri Hita Karana palemahan punika wantah jagat baline, pawongan
punika wantah krama baline, taler parahyangan punika nenten je tios wantah
pura-pura sane wenten ring Bali, minakadi pura dang kayangan, pura sad kayangan, pura kayangan jagat, miwah sane tiosan.
Ri tepengan puniki
titiang nenten je jagi nelatarang paindikan
pewangunan parahyangan, sake wanten sapunapi sepatut nyane krame baline
ngewangun paiketan majeng ring ida sang hyang widi wasa mangda prasida
ngamolihang kasukertan jagat baline. Krama baline patut nyihnayang rasa bakti
majeng ring ida sang hyang widi wasa, sane megenah ring kayangan jagat manut
prabawan nyane soang-soang meserane antuk yadnya. Ring sajeroning ngewangun
yadnya, munggah ring purana bali, wenten sane kebaos Sad Kertih, inggih punika:
ngenenin indik pemargin pakerti yadnya, minakadi:
1)
Atma kertih
Yadnya punika tetujone
upakara majeng ring sang hyang atma minakadi upakara ngaben, memukur, miwah
sane tiosan.
2)
Danu kertih
Yadnya punika tetujone
upakara palemahan minakadi upakara mendak tirta, mepulang pakelem ring danu,
ring sawah, ring pabian.
3)
Samudra kertih
Tetujon upakara yadnya
puniki kasegara sajeroning upakara nangluk merana.
4)
Wana kertih
Tatujon upakara puniki
wantah ngerahayuang alas, gunung, miwah sarwa tumbuh wantah entik-entikan
sajeroning upakara mepulang pakelem ke gunung, menangguh agung, ngeraksakin,
miwah sane lianan.
5)
Jagat kertih
Tetujon karya puniki
wantah upakara pabersihan palemahan antuk ngewetuang upakara tawur, caru merebu bumi, miwah sane tiosan
6)
Yama kertih
Upakara puniki merupa
upakara manusa yadnya ngemargiang upakara dharma kauripan nganutin guru sastra
ngawit saking upakara magedong-gedongan, upakara kepus pungsed, upakara abulan
pitung rahina, telung bulanan, ngotonin, mepandes, pewiwahan, miwah sane
tiosan.
Selanturnyane
jaging aturang titiang sinalih tunggal saking bacakan sad kertih inggih punika indik “YAMA KERTIH” sane mamurdha
“sesuduk pemargin
upakara mepandes”
sane pinaka pahan saking upakara manusa yadnya.
Upakara manusa yadnya suksmanyane wantah swadarmaning utawi kepatutan sang mang
jadma nyuciang angga premana. Merupa sinalih tunggal utsaha, mangda sajeroning
kahuripanyane riwekas, mresidayang jagi ngeret indria utawi wisaye. Mecikang
karma wesana sane riin miwah sane kemargiang mangkin.
Sane patut kasuciang utawi kabersihin manut slokane sane
kesinahang sajeroning silakrama minakadi :
Adbhir gatrani cudhyani
Manah satyena cudhyanti
Widyatopobhyam bhrtatma
Budhir jnanena cudhyanti
Angga sarira kabersihin antuk toya
Pikayun kebersihan antuk kejujuran
kayun
Premana kabersihin antuk daging sastra
miwah tapa
Budhi kebersihin antuk kewicaksanayan
Yening
punika prasida kemargiang, sinah sang dumadi mrasidayang jagi ngeret indriya,
mecikang karme wesana sane riin, ngruruh kauripan sane pari purna. Napi mawinan
i rage patut mersihin utawi nyuciang
angga premana i ragene? Santukan kebaosang ring sejeroning sastra, kocap
sang dumadi dados jadma kekuasa olih “Tri Guna Sakti” minakadi: satwam, rajas,
tamas.
-
Guna satwam ngewetuang
pretingkah becik, degdeg, jujur, wicaksana, miwah kaluihan.
-
Guna rajas ngewetuang
parilaksana gangsaran tindak kirang naya, mepretingkah sekadi i kunang-kunang
anarung sasih, ring asapunapine mapikayun mangde mresidayang mapikayun sane
nenten manut ring kemampuannyane.
-
Guna tamas ngewetuang
parilaksana mayus, males, setata mapikayun mangde “sepi ing gawe rame ing
pamrih” tegesnyane akidik ipun mekarya mangde ageng
pikolihnyane. sapunika pamurtian I guna tamas.
Sapunika
kesaktian I Tri Guna ngeliput i manusa, selanturnyane i guna rajas miwah guna
tamas ngewetuang pretingkag sane nenten becik, sane kebaos “ SAD RIPU”. Minakadi
: kama, lobha, kroda, mada, moha, matsaria.
Kama setata ngulurin indria.
Lobha setata merasa ring padewekan
kirang.
Kroda setata medua kayun bendu utawi
gedeg.
Mada setata nyape kadi aku.
Moha setata ngewetuang kayun bingung.
Matsaria setata medua kayun iri ati.
Punika
sane merupa meseh i manusa sane dahat mawisesa. Kebaosang ring kekawin
Ramayana.
Ragadi musuh maparo
Ring ati ye tongguania tan madoh
ring awak
Wiakti
wantah meseh i ragene tampek pisan ring sikian i ragene, genahnyane wantah ring
ati nenten doh ring padewekan. Sane kebaos
meseh irika wantah “ sad ripu” sekadi sane aturang titiang ring ajeng.
Indike
punika sajeroning agama Hindu ring Bali
kawentenang upekara mepandes. Nem-nem gigine utawi untune sane kapotong sane
magenah duuran minakadi untu ring ajeng patpat miwah taring malih kekalih.
Punika pinaka pralambang i manusa jagi
neptepin ‘ sad ripune” sane nguasa deweknyane mangde mresidayang i budi tatwa
ngaonang i rajas tamas.
Inggih ida dane sareng sami sane
wangiang titiang, wantah asapunika indik sesuduk
pemargin upakara mepandes, sajeroning upakara mepandes wenten tingkatan
upakaranyane minakadi wenten sane alit, wenten sane madya, taler wenten sane
ageng. Kewanten suksmanyane punika pateh wantah sane metiosang uperengganyane.
Sane
kepuja sajeroning upakara mepandes “ ida sang hyang widi wasa” sane meprabawa
ida sang hyang ananga, sane kaping kalih meprabawa sang hyang semara, miwah
sane kaping tiga meprabawa sang kama dewa saha saktinnyane soang-soang. Ida
kapuja kekaryanin linggih antuk bambu gading mekereb mewarna kuning, taler
ketambehin antuk sesajen teteg katur ring ida sang hyang widyadara-widyadari.
Sajeroning
upakara mepandes lumbrah taler sekadi budaya ring bali keiringin antuk gegitan
sane merupa kidung tantri miwah malat.
Inggih ida dane sareng sami sane kusumayang titian, yening cutetang
titiang bebaosan indik sesuduk pemargin upakara mepandes inggih punika :
1. Upakara mepandes punika wantah sinalih tunggal upakara
manusa yadnya sane ngeranjing ring upakara YAMA KERTIH pinaka pahan saking
bacakan SAD KERTIH.
2. Tetujon upakara mepandes punika wantah neptepin I TRI
GUNA SAKTI miwah SAD RIPU sane nguaseyang I manusa, kecihneyang antuk motong
untune nem-nem sane megenah duuran, punika pinaka prelambang I manusa jagi
neptepin I SAD RIPU.
Inggih ratu ida dane sareng sami sane
wangiang titiang, wantah asapunika presida antuk titiang ngaturang atur amatra
ngenenin indik “sesuduk upakara mepandes” sane pinaka pahan saking yama kertih. Dumadak
je wenten pikenoh ipun menawi wenten atur titiang sane nenten manggeh ring arsa
titiang nunas majeng ring ida dane sareng sami
“
jukut kangkung mesambel sere, sekar alit ring kuping gajah”
“kirang
langkung titiang nunas ampura, titiang alit kari melajah”
Makewesananing
atur puputang titiang antuk parame shanti
“ OM SHANTI SHANTI SHANTI OM”
Oleh: I Dewa Ketut Artha Saputra
Casino Finder - New York City - MapyRO
ReplyDeleteFind casinos in 구리 출장안마 New 김제 출장샵 York City with a detailed casino directory. 여주 출장마사지 New York State Gaming Commission has 군포 출장안마 approved the development of casino gaming near New York 태백 출장마사지